Amasra’nın geçimini büyük ölçüde balıkçılık ile sağlayan Tarlaağzı ve Gömü köylerinin arasında yer alan maden sahasının yanına termik santral inşa edilmek isteniyor. Santral inşa edilirse bu köylerdeki balıkçılık tarihe karışabilir, bölgenin doğal güzelliği ise ancak hatıralarda kalabilir.

Tarlaağzı ve Gömü köylerinde yaşayan balıkçılar için balık sezonunun en hareketli dönemi Eylül ile Ocak ayları arasında yaşanıyor. Palamut, istavrit, çinekop, barbun ve kefal tutan balıkçılar yılın dört aylık dönemini neredeyse tamamen denizde ağ atıp toplayarak ya da limanda hazırlık yaparak geçiriyor. 52 yaşındaki balıkçı Şenol Kayhan, avlanma sezonundaki sıradan bir gününü şöyle anlatıyor: “Akşamdan çıkar, sabaha kadar denizde kalırız. Gece ağlarımızı atar, sonra toplarız. Balıklar kasalanır, temizlenir, nihayet gece biter. Gündüzleri balık kıyıdaysa olta attığımız da olur ama genelde günü ağların tamiriyle ya da dinlenerek geçiririz. Çünkü gece için yine zinde ve uyanık kalmamız gerekir.” Hem deniz ekosistemi hem de bölgede yaşayan pek çok ailenin geçim kaynağı olan balıkçılık yakında eski canlılığını yitirebilir.

Amasra’yı ziyarete gelenlerin çok sevdiği Amasra Salatası içerisine konan pek çok sebze ile salata yanında yenen balıkların hatırı sayılır kısmı, Amasra’nın birkaç kilometre batısındaki Tarlaağzı ve Gömü köylerinden geliyor. Tarım ve balıkçılıkla geçinen, kömür madenlerine de çok sayıda işçi gönderen köylerin ikisi de denize bakan yamaçlar üzerine kurulu. Köy evlerinin biraz üzerindeki sebze bahçeleri ile kestane ve zeytin ağaçları kendilerini hemen belli ediyor. Her yılın Eylül ayındaysa köyün balıkçıları avlanma sezonu telaşına kapılıyor. Ancak iki köyün ortasındaki taşkömürü madeni gerekçe gösterilerek inşa edilmek istenen termik santral projesi hem köyler hem de Amasra ile Bartın sakinleri için geleceği bulanıklaştırıyor.

Gömü’den Tarlaağzı’na uzanan bir kilometrelik yolda, Amasra-B kömür sahasının girişindeki nefeslik (maden ağzı) göze çarpıyor. Hattat Holding 2005’te kazandığı rödovans ihalesinin ardından Amasra-B kömür sahasının işletmesini 2006’da Türkiye Taşkömürü Kurumu’ndan (TTK) devraldı ve kömürlü termik santral projesi için resmi süreçleri başlattı. Tarlaağzı ve Gömü köyleri ile Amasra ve Bartın’da yaşayanların kömürlü termik santral projesine karşı verdiği mücadele de böylece başladı.

Gömü Köyü’nde yaşayan 1966 doğumlu Şenol Kayhan, Amasra’nın köylerindeki pek çok akranı gibi TTK tarafından işletilen taşkömürü müessesesinden emekli. Emekliliği sonrası tüm mesaisini balıkçılığa ayıran Kayhan bir süredir, Tarlaağzı ve Gömü Köyleri Su Ürünleri Kooperatifi’nde başkan yardımcısı olarak görev yapıyor.

İki köyün ortaklaşa kurduğu kooperatifin 58 üyesi var. Bu üyelerin birçoğu olta ve ağ balıkçılığıyla uğraşıyor. Kayhan’a göre balıkçılık Tarlaağzı ve Gömü köyleri için çok önemli bir gelir kaynağı. Kooperatif bünyesindeki balıkçıların yıllık gelirinin 400 bin lira civarında olduğu tahmin ediliyor. Üstelik bu gelirin tümü iki köyde kalıyor.

Kooperatif, Tarlaağzı ve Gömü köyleri için büyük önem taşıyan balıkçı barınağını geliştirmeyi planlıyor. Barınakta şimdilik sadece kooperatifin yönetimine de ev sahipliği yapan bir kafeterya binası bulunuyor. Yönetim, limanın arkasındaki arazide balıkçılar için birkaç kulübe ile bir buzhane yapılmasını tasarlıyor. Özellikle buzhane, Tarlaağzı ve Gömülü balıkçıların Amasra ve Bartın dışındaki pazarlara ulaşmasını sağlayacak; böylelikle balıklar uzak pazarlara satılabilecek ve köylerin geliri artacak. Ancak gelişim planları biraz da termik santral projesine bağlı. Limanın yasal kullanım hakkına 10 yıl daha sahip olsa da, gelişim planlarının santral inşaatı yüzünden yarıda kalması ihtimali Kooperatif yönetimini endişelendiriyor. Hattat Holding avukatlarının, santrale karşı açılan bir davada sarf ettiği “Üç-beş balıkçı ailesi için termik santral yapılmasını engelleyemezsiniz” sözleri, bu tereddütte haklılık payı olduğunu gösteriyor.

Şenol Kayhan denize açılmak için son hazırlıklarını yaparken bir yandan da barınağın doğusundaki tepeyi göstererek termik santral projesinin köyler ve balıkçılık faaliyetleri üzerindeki olası etkilerinden söz ediyor: “Santral iki köy için de yok olma tehlikesi demek. Santral yapılınca burası [limanı gösteriyor] kömür stok sahası ve mendirek olacak. Bu sahanın içine büyük gemiler girecek. Şimdiki liman balıkçı teknelerine yönelik. Büyük gemiler giremeyeceği için şirket yeni bir liman yapmak istiyor. Burası kömür stok sahası olursa kooperatif herhangi bir faaliyette bulunamaz zaten. Nasıl balık tutulacak? Ya balıkçılık olacak ya da kömür…”

Tüm Bartınlılar gibi Şenol Kayhan da Amasra-B kömür sahasında üretilecek kömürün, kurulmak istenen santralin gereksinimini karşılamayacağı kanısında. Zaten Bartınlılara göre santral projesiyle birlikte denize dev bir dolgu alanı ve liman yapılmak istenmesinin sebebi de santralde kullanılacak kömürün dışarıdan gelecek oluşu. Bu görüşe göre santralde kullanılacak kömürün çok önemli bir kısmı ithal edilecek fakat santrali Tarlaağzı ve Gömü köylerinin bulunduğu alana yapabilmek için Amasra-B kömür sahasının varlığı şirket tarafından gerekçe gösteriliyor. Şirket her ne kadar buradan çıkarılacak kömürün santralde kullanılacağını ÇED Raporlarında belirtse de ithal kömür taşıyan tankerlerin yanaşabileceği bir liman projesinin de bulunması, ithal kömür kullanılabilmesinin kapısını aralıyor. Emekli maden işçisi Kayhan, liman projesi ile ithal kömür ilişkisini şöyle açıklıyor: “Yıllarca Amasra’da devletin kömür ocağında çalıştım. Bu yöredeki kömür miktarı ve damar yapısının termik santralde yakılacak günlük 20 bin ton kömürün üretimine uygun olmadığını biliyorum. Büyük bir liman yapmak istiyorlar ki termik santralde kullanılacak ithal kömürü taşıyacak devasa gemiler buraya yanaşabilsin. Balıkçılık tabii ki etkilenecek ama onlar bizim faaliyetlerimizi değil kendi menfaatlerini düşünüyorlar.”

Şenol Kayhan’ı ve diğer balıkçıları düşündüren bir başka konuysa santral projesi kapsamında inşa edilmesi planlanan derin deniz deşarjı ünitesi. Kömür yakan kazanların soğutulmasında deniz suyu kullanılacak. Santralin üretim yaptığı her saat, denizden çekilecek 169,900 metreküp su, santralin soğutma sistemini dolaştıktan sonra ısınmış halde denize geri verilecek. Bu da santralin ÇED Raporu’na göre deniz suyu sıcaklığını yaklaşık iki derece artıracak. 30 yıldır bölgede balıkçılık yapan Kayhan, Zonguldak’ın Çatalağzı ilçesinde yaşananların Amasra’da da meydana gelebileceğinden, ısınan deniz suyunun sucul yaşamı geri dönüşü olmayacak biçimde etkileyebileceğinden endişeleniyor: “Çatalağzı’ndaki termik santrallerin oradaki balıklara ne kadar zarar verdiğini arkadaşlarımız bize fotoğraflarla anlattı. Tonlarca balığın santrallerin soğutma sistemine girip orada telef olduğunu da gördük. Balıkların yuvalandığı, ‘kuyu’ tabir ettiğimiz, yosunlar arasına yumurta bırakılan alanlar bu bölgede yoğun. Santralde kullanılacak su denize geri verilirken, kazanlardan taşınacak kül deniz tabanında birikip, Çatalağzı’nda olduğu gibi betonlaşmaya yol açarsa balıkların yavrulaması da etkilenecek.”

Aslında Kayhan’ın bu endişelerini bir zamanlar Bartın Valiliği de paylaşıyordu. Valilik tarafından 2008’de hazırlanan Bartın 2023 Stratejik Amaçlar ve İl Gelişme Planı belgesinin çevre konusunda yaptığı değerlendirmede, Bartın’da ağır sanayi tesislerinin bulunmamasının kentin güçlü yanlarından biri olduğunun altı çiziliyordu. Belgede, “Çatalağzı Termik Santrali’nden denize boşaltılan kül ve cürufların Bartın kıyılarına ulaşması, buralardaki canlı yaşamını yok etmesi” ihtimali Bartın doğasına yönelen tehditler arasında gösteriliyordu. Santral planlarına verdiği olumlu yanıtlara bakılırsa, Bartın Valiliği ilerleyen yıllarda bu tehdit algısını önemsemekten vazgeçmiş olsa gerek.

Akşamüstü, ağları kontrol etmek üzere denize açıldığımızda, Kayhan yakınmadan edemiyor: “Şirket burayı yok etmek için elinden geleni yapıyor. Her görenin hayranlık duyduğu böyle bir yere nasıl olur da termik santral planlanır, aklım almıyor. Amasra’ya ziyarete gelenler buraya termik santral kurulacağını öğrendiklerinde inanamıyorlar! ‘Buraya nasıl santral kurulur?’ diye soruyorlar şaşkınlıkla. Çünkü burada yaşamayı her insan ister. İşte, başımızda büyük bir santral belası. Bu işin sonu ne olacak peki?”